Opieka nad dzieckiem jest zbiorczym określeniem zawierającym w sobie kilka różnych postępowań i nie znajduje swojej definicji legalnej. Jak się wydaje miała ona stanowić odpowiednik anglosaskiej instytucji tak zwanej „custody”, złożonej z dwóch składowych. Jedna z nich odnosi się do uregulowania kontaktów rodziców z dziećmi (opieka nad dzieckiem fizyczna) , druga – władzy rodzicielskiej nad dziećmi (opieka nad dzieckiem prawna). Identyczne rozróżnienie cechuje również opiekę nad dzieckiem. Powyższe kwestie mogą być zaś uregulowane zbiorczo w sprawie o rozwód lub odrębnie tak od siebie, jak i rozwodu.
Kontakty rodziców z dzieckiem – czy i kiedy?
Stanowią zagadnienie całkowicie odrębne od władzy rodzicielskiej i obejmują w szczególności:
- Przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu),
- Bezpośrednie porozumiewanie się,
- Utrzymanie korespondencji,
- Korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej
W innym miejscu na blogu wskazywałam już, iż realizacja kontaktów z dzieckiem, stanowi nie tylko prawo rodzica, ale również jego obowiązek. Na pozór niewinne sformułowanie bardzo mocno przekłada się na praktykę sądową. Daje ono rodzicom, którzy zbyt rzadko, wbrew własnej woli, widują swe dzieci, potężny oręż w ich właściwym ustaleniu. Sądy powszechnie przyjmują już, iż skoro rodzic pragnie rozszerzenia kontaktów, to pozostaje to w zgodzie z realizacją przez niego prawnie nałożonego obowiązku.
Oprócz zwiększenia zakresu kontaktów przez sąd, ustawodawca przewidział również jego ograniczenie, gdy wymaga tego dobro dziecka. Ta pojemna klauzula generalna zawiera w sobie niezliczona ilość przypadków jednak ich wspólnym mianownikiem jest to, iż kontakty dziecka z rodzicem działają na szkodę dziecka. Dobro dziecka, rozumiane w najszerszy z możliwych sposobów, doznaje uszczerbku na skutek zachowania bądź zaniechania ze strony rodzica. Zbędne jest chyba wyliczanie w tej materii przykładów rodzicielskich zachowań, dość powiedzieć, iż sąd może:
- zakazać rodzicowi spotykania się z dzieckiem, porozumiewania się z nim na odległość, zabierania dziecka poza jego miejsce zamieszkania,
- zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego rodzica, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd,
- ograniczyć kontakty do określonego sposobu porozumiewania się na odległość
Najwyższym i najbardziej dojmującym, przynajmniej obiektywnie, rodzajem kary dla rodzica krzywdzącego swoje dziecko jest obowiązkowy zakaz kontaktów. Sąd nakłada go na rodzica, jeśli utrzymywanie przez niego kontaktów z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza.
Opieka nad dzieckiem – czyli cały galimatias
Nagminnie podczas konsultacji spotykam się z nierozróżnianiem przez Was kontaktów, władzy i miejsca pobytu oraz myleniem wszystkich tych postępowań. Żeby zatem wytłumaczy na czym polega najtrudniejsza do zrozumienia kwestia władzy rodzicielskiej określam ją mianem „urzędowej”. Jest ona bowiem powiązana z możliwością podejmowania względem dziecka wielu czynności „technicznych”. Przejawiają się one głównie w wyrażaniu zgód w szkołach, przedszkolach, szpitalach, występowaniem o paszport czy dłuższymi wyjazdami za granicę. Do tego w istocie sprowadzają się górnolotne formuły z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Stanowi on, iż władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. Winna być ona wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (!).
Istnieją trzy zakresy władzy rodzicielskiej, która może przysługiwać rodzicowi – pełna, ograniczona i wyłączona. Jak już się pewnie domyślacie, co do zasady każdemu z rodziców, na starcie, przysługuje pełna władza rodzicielska. Wówczas każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Dopiero jej niewłaściwe wykonywanie względnie istnienie przeszkód do jej wykonywania w pełni, prowadzi do jej ograniczenia przez sąd.
Tu na moment się zatrzymam i rozwieję jeszcze jedną dyskusyjną kwestię. Postępowanie w przedmiocie władzy rodzicielskiej może toczyć się wyłącznie przed sądem. Nie może ono stanowić przedmiotu ugody między stronami w mediacji ani nie podlega w jej ramach dyskusji. Ostateczna i wyłączna decyzja w tym względzie jest przypisana sądowi rodzinnemu. Nie oznacza to, iż w trakcie postępowania rodzic nie może wyrazić zgody na ograniczenie mu władzy rodzicielskiej lub nawet jej pozbawienie. Z tymi ostatnimi przypadkami spotykałam się już w swojej karierze kilkukrotnie. Za każdym razem wywoływały u mnie wewnętrzny krzyk rozpaczy i niedowierzanie.
Więcej na temat tego jak możemy Ci pomóc w sprawie kontaktów z dzieckiem
tel: 58 380 16 63
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
Najczęściej spotykane przy okazji orzekania o sprawach wspólnych małoletnich dzieci stron w rozwodzie. Dotyczy sytuacji, w której rodzice albo zamieszkują tak daleko od siebie, iż nie są w stanie sprawnie podejmować, zaakcentowanych przeze mnie wcześniej, czynności technicznych albo są tak mocno skonfliktowani, iż nie znajdują co do nich porozumienia. Ograniczenie władzy rodzicielskiej dotyczy wówczas tzw. „rodzica drugoplanowego”, a więc tego, przy którym dziecko nie ma ustalonego miejsca pobytu.
Możliwe jest także wszczęcie odrębnego postępowania w przedmiocie ograniczenia władzy rodzicielskiej. Dzieje się tak wtedy, gdy od czasu orzeczenia rozwodu, w którym władzę przyznano obojgu rodzicom, nastąpiły takie zmiany stanu faktycznego, iż uzasadniają jej ograniczenie. Powiem więcej, zdarza się również tak, iż rodzic ograniczony uprzednio we władzy, występuje z roszczeniem przyznania mu jej w pełni i ograniczeniem władzy drugiemu rodzicowi, który jest rodzicem „pierwszoplanowym”. Dochodzi wówczas do swoistej zamiany pozycji i ról obu rodziców.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Podobnie jak w odniesieniu do zakazu kontaktów rodziców z dzieckiem, to najwyższy wymiar kary dla rodzica. Orzeczenie przez sąd pozbawienia władzy ma miejsce w przypadku nadużywania jej przez rodziców lub rażącego zaniedbywania obowiązków rodziców względem dzieci. Poprzedzone jest bardzo skrupulatnym i wnikliwym analizowaniem sytuacji dzieci z uwagi na dolegliwość konsekwencji w stosunku do rodzica. Mówimy tu o najcięższych rodzajach wykroczeń przeciwko dobru dziecka jak zaniedbywanie, długotrwałe nieutrzymywanie kontaktów czy niełożenie alimentów, stosowanie wszelkich spektrów przemocy.
Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej, w myśl przepisów, nie może uczestniczyć w jego wychowaniu ani kierować nim. Przestaje być jego prawnym reprezentantem i móc podejmować za nie decyzje. Nie oznacza to jednak, iż nie może mieć z dzieckiem ustalonych kontaktów. Choć oczywiście wydaje się to absurdalne w świetle możliwych przewinień, jakich mógł dopuścić się względem dziecka. O tym rozdziale należy pamiętać i nie utożsamiać obu uprawnień rodzicielskich.
Opieka nad dzieckiem | Jak możemy Ci pomóc?
Jeśli któraś z powyższych kwestii nadal jest niejasna albo potrzebujesz reprezentacji przed sądem, zadzwoń: 58 380 16 63! Możesz również skorzystać z Kontakt!